Հարցազրույց «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Նազելի Բաղդասարյանի հետ
-Դուք ընդգրկված եք ռազմագերիների, անհետ կորած զինծառայողների հարցերով զբաղվող կառավարական աշխատանքային խմբում և քննարկումներին մասնակցում եք։ Այս պահի դրությամբ ռեալ ի՞նչ քայլեր են կատարվել:
-Համապատասխան միջգերատեսչական խմբի աշխատանքները համակարգում է փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանը, այս խմբում ընդգրկված են տարբեր գերատեսչություններից մասնագետներ, որոնք փորձում են համապարփակ լուծումներ գտնել: Ուղղությունները երկուսն են՝ գերիների վերադարձ, անհետ կորածների խնդիր: ՊՆ Ռազմագերիների, պատանդների և անհայտ կորածների հարցերով զբաղվող հանձնաժողովին անհետ կորած զինծառայողների հարազատներն ու ծնողները փոխանցում են ինֆորմացիա իրենց զինվորների հետ ունեցած վերջին խոսակցության, գտնվելու վայրի մասին և այլ տվյալներ։ Յուրաքանչյուրի վերաբերյալ բացվում է առանձին գործ, և հայտնված տեղեկությունների հիման վրա քարտեզագրվում է զինծառայողի գտնվելու հավանական վայրը: Ամենօրյա ռեժիմով այս տեղեկատվությունը փոխանցվում է Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտե՝ ընթացք տալու:
-Ո՞ր փուլից է, որ գործընթացն այլևս առաջ չի գնում, ինչո՞ւ զինծառայողների հարազատները առաջընթացը չեն տեսնում:
-Անհետ կորած զինծառայողների ցանկում, ցավոք, պարզվում է, որ մի զգալի մասը զոհվել են: Նրանց կարգավիճակը փոխվոմ է, նրանք համարվում են զոհված։ Մենք ֆիքսում ենք հնարավոր վայրերը, որտեղ կարող են լինել նրանց մարմինները: Տեղեկատվության հիման վրա և հակառակորդի հետ աշխատանքի արդյունքում ամենօրյա ռեժիմով մեզ փոխանցվում են մեծ թվով աճյուններ։ Դրանից հետո այդ աճյունները անցնում են դատաբժշկական փորձաքննություն և գենետիկ՝ ԴՆԹ անալիզ։ Եթե մարմինները լինում են անճանաչելի, ոսկրածուծի միջոցով իդենտիֆիկացում է կատարվում, և այդ տվյալները համադրվում են արդեն հարազատներից վերցրած ԴՆԹ-ի հետ։ Սա երկար գործընթաց է, որը ձգվում է մի քանի օր։ Խնդիր է նաև հակառակորդի վերահսկողության տակ գտնվող որոշ տարածքների անհասանելիությունը: Այդ տարածքները՝ Ֆիզուլի, Կուբաթլու, Զանգելան, Ջեբրաիլ, մի քանի օր առաջ դարձան հասանելի:
Տեղեկություններ են տրվում նաև այս կամ այն վայրում գտնվող, պատսպարված զինծառայողների մասին: Մենք շատ զգույշ ենք աշխատում, որպեսզի այդ տեղեկությունները չհայտնվեն հակառակորդի տրամադրության տակ, և փրկվածների կյանքը չվտանգվի: Այս դեպքում գործում է մեկ այլ մեխանիզմ, որի մասին իրավասու չեմ խոսել։
-Եղե՞լ են հաջողությամբ պսակված նման դեպքեր:
-Այո, մենք դեպքեր ունենք, որ զինծառայողները կոնկրետ տարածքներից ողջ և առողջ դուրս են բերվել։ Գերեվարված անձանց դեպքում մենք այլ խնդիր ունենք. գերեվարված անձանց վերաբերյալ մեր տվյալներով ֆիքսել ենք իքս թիվ, բայց Ադրբեջանը չի հաստատել դրանցից բոլորի իսկությունը։ Այսինքն՝ գրեթե 30-40 տոկոսի դեպքում հաստատում չունենք։ Մյուս դեպքերում ադրբեջանական կողմը հաստատում է, որ տվյալ անձը գերեվարված է, և, հաստատման դեպքում, ԿԽՄԿ ներկայացուցիչները այցելում են գերեվարված ռազմագերուն կամ քաղաքացիական անձին։ Գերեվարվածների գծով աշխատող կառույցը Արտաքին գործերի նախարարությունն է: Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում ընթանում է նաև իրավական գործընթաց։ Հայկական կողմը հետևում է Ժնևի կոնվենցիային, շարունակում է գործել կոնվենցիայի ոգուն ու տառին համահունչ։ Դա, սակայն, չենք տեսնում ադրբեջանական կողմում. կան խոշտանգումներ, դաժան վերաբերմունք. սրանք արդեն պատերազմական հանցագործություն են:
Եռակողմ հայտարարությամբ գերիների վերադարձի մասին հատուկ կետ կա, բայց, ցավոք, չունենք հստակ նշված ամսաթիվ: Սա խոցելի է կետ է: Պետք է հստակ նշվեին ժամկետներ, որոնց շրջանակում գործընթացը կկազմակերպվեր։
-Որպես գործընթացի պատասխանատու՝ նշեցիք ԱԳՆ-ն: Այսինքն, ա՞յս կառույցն է թերանում, որ գերիների վերադարձ, փաստացի:
-Ես նման պնդում չէի անի։ Նախօրեին այս աշխատանքները համակարգող փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանը հանդիպել է Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի ներկայացուցիչների հետ, ներկայացվել են հայկական կողմի սկզբունքները, մեխանիզմները և գործընթացը արագացնելու կարևորությունը։ Պատասխան արձագանքի սպասում ենք ադրբեջանական կողմից, որպեսզի գանք ընդհանուր եզրերի և հասկանանք՝ ինչպես է գործընթացը իրականացվում։ Չէի ուզենա թերագնահատել այն աշխատանքը, որն այս պահին կատարում է ԱԳՆ-ն, պարզապես պետք է հասկանալ, որ խնդիրը կարող է քաղաքական ենթատեքստ ունենալ։ Ավելի պարզ՝ ադրբեջանական կողմը տեսնելով, որ գերիների հարցը զգայուն է հայկական հասարակության համար և որոշակի ներքաղաքական լարվածության է բերում, գիտակցաբար պրոցեսը ձգձգում է։ Հայաստանի ներքին տրամադրությունների վրա ազդեցությունների լծակ պահելու համար արհեստական խոչընդոտներ են ստեղծում։ Բազմիցս նշել ենք, որ ավելորդ ակտիվությունը, ներքաղաքական լարումը մեզ վնասում են։ Ադրբեջանին այդ լարվածությունը ձեռնտու է, և մենք այստեղ պետք է խոհեմ գտնվենք։ Հասել էինք մի կետի, երբ ներքին լարումները դանդաղեցրին պրոցեսը։ Սա ասում եմ պատասխանատու կերպով, որովհետև ադրբեջանական կողմի համար խիստ կարևոր է շիկացնել թեման։
-Ներքին լարումներ ասելով՝ նկատի ունեք զինծաայողների հարազատների ակցիանե՞րը, քաղաքական ուժերի հանրահավաքնե՞րը։
-Անկախ կուսակցությունների հանրահավաքներից՝ տեսնում ենք, որ իրավիճակը շիկանում է, բողոքի ալիք է բարձրանում իշխանությունների դեմ։ Սա Ադրբեջանն օգտագործում է մեր դեմ, սա Բաքվի ձեռագիրն է, որը չի փոխվել:
-Ըստ Ձեզ՝ ինչո՞ւ եռակողմ հայտարարության մեջ գերիների վերադարձման կամ փոխանցման հստակ ժամանակացույց չկա:
-Իրավասու չեմ այդ հարցին պատասխանել, որովհետև հայտարարության տեքստին հրապարակվելուց հետո եմ ծանոթացել: Որպես իրավաբան՝ դա խոցելի կետ եմ համարում։ Իհարկե, այնտեղ կան այլ կետեր էլ, որոնք ձևակերպման ու փոփոխման խնդիր ունեն, բայց վստահ եմ, որ սա բանակցային գործընթացի արդյունքում կարող է փոփոխվել։ Հայտարարությունը, որի գլխավոր հենքը հրադադարի հաստատումն էր ու կյանքեր փրկելը, պետք է բանակցություններում փոփոխությունների ենթարկվի։ Դա վերաբերում է գերիների վերադարձին, սահմանների զատմանը և սահմանագծմանը, որն այս պահին չի իրականացվում, զուտ մարտական հենակետեր են դրվում։ Մարտական հենակետերի տեղադրման գործընթացին կառուցվածքային, տեխնիկական առումով պատրաստ չէ և՛ հայկական, և՛ ադրբեջանական կողմը: Տեսնում ենք խնդրի՝ միայն մեզ վերաբերող կողմը, մյուսը չենք տեսնում, արդյունքում անհարկի վարկաբեկվում է բանակը։ Շատերն ասում են, թե գծվում է Հայաստան-Ադրբեջան սահմանը, բայց դա իհարկե, այդպես չէ։ Սահմանի գծման գործընթացը երկու երկրների միջգերատեսչական հանձնաժողովներից տևական աշխատանք է պահանջում։ Կա թյուրընկալում, որ որևէ հենակետի տեղակայումը այս պարագայում կարող է դիտվել սահմանի փոփոխություն։ Ֆիքսենք հստակ մի բան՝ Հայաստանի պետական սահմանները փոփոխության ենթարկվել չեն կարող, սահմանը փոփոխվում է միայն հանրաքվեով։
-Հասարակության տարբեր խմբեր պահանջում են իշխանության անցնցում հեռացում, սրա հետ կապված ի՞նչ տրամադրություններ կան ձեր խմբակցությունում:
-Հասարակության տրամադրությունները կառավարող ուժի համար պետք է լինեն ընկալելի, որովհետև տեղի ունեցածը ազգային ողբերգություն է, և կարող են լինել նման գնահատականներ։ Բայց օրենսդիր մարմինը թուլանալու իրավունք չունի, որովհետև երկիրը շատ վատ վիճակում է, օր շուտ ստեղծված իրավիճակից ելքեր պիտի գտնենք։ Կան պատերազմի հետևանքների վերացմանը միտված սոցիալական ծրագրեր, որոնց պետք է օրենսդրական լուծումներ տալ: Օրենսդիր մարմնի աշխատանքը կաթվածահար անելը, նոր ընտրությունների տանելը շատ վտանգավոր կարող է լինել Հայաստանի կայունացման առումով։
-Ձեր խմբակցության պատգամավորների տների դիմաց ակցիաներ են կազմակերպվում, ձեզ անվանում են դավաճան ու հիշեցնում 2018-ի դեպքերը, երբ նախկին իշխանության ներկայացուցիչների տների առաջ դագաղներ էին դրվում, սև ժապավեններ կապվում։ Ի՞նչ եք մտածում այս ամենի մասին:
-Ես չեմ կարող ասել, թե մեր քաղաքական ուժն ուղղորդել է այդ պրոցեսները: Եկեք այդ ամենը թողնենք այլ դաշտում։ Ես չեմ ուզում մարդկանց բողոքը նույնականացնել քաղաքական պրոցեսների հետ։ Խնդիր, այո, կա, բայց նորից եմ ասում՝ ցանկացած քայլ, որ այսօր քաղաքացին իրականացնում է, պետք է ընկալելի լինի իշխանության կողմից։ Քաղաքացին էլ պետք է գիտակցի, որ պրոցեսները, եթե հրահրվում են, կարող են արտաքին ճակատում մեր դիրքերը զգալիորեն թուլացնել։
